پنج فرمان پراگماتیسم؛ ۵ چیزی که باید درباره پراگماتیسم بدانید

۱.اصل پراگتیک:

معنای باورها (شامل اصول، ارزش‌ها، چشم‌اندازها، نهادها و الی آخر) عادت رفتاری یا تاثیر متعاقبی است که به همراه می‌آورند.

• تمایز عملی: کاربردی از اصل پراگتیک که می‌گوید اگر باوری هیچ تفاوتی در عادات و عمل ایجاد نکند، باوری مهمل است پس هرگونه بحثی (در اثبات یا نفی آن) بیهوده است.
• سنجش عملی: کابرد دیگری از اصل پراگتیک که می‌گوید معیار نهایی برای داوری باورها (شامل ارزش‌ها، اصول، نهادها و غیره) تاثیر عملی آن‌ها بر زندگی است.

۲.کل‌گرایی:

معنای هر چیزی با توجه به نقش و جایگاه آن در چارچوب یا مجموعه‌ای که بدان تعلق دارد قابل فهم است بنابراین اولا انسان و جهان یک کل را تشکیل می‌دهند که گسست و تمایزی میانشان نیست و ثانیا انسان یک ارگانیزم واحد است که نمی‌توان آن را به اجزایش (بدن، ذهن، ماده، ایگو، جامعه و غیره) فروکاست.

• سازگاری و کارآمدی: کاربردی از اصل کل‌گرایی که می‌گوید صدق و معرفت عبارت است از سازگاری با مجموعه. یعنی باور به الف درست است اگر با محیط و مجموعه باورهای دیگر سازگار باشد و مشکلی را حل کند و نادرست است اگر چنین سازگاری را نداشته باشد پس در حل مشکل ناتوان باشد.

۳.نفی ذات‌گرایی:

خوبی یا بدی هرچیزی وابسته به چارچوبی که در آن عمل می‌کند و همچنین تاثیری است که به همراه می‌آورد پس هیچ چیز فی‌نفسه درست/نادرست یا خوب/بد نیست بلکه درستی و خوبی نامی است که بر کارکرد امور می‌گذاریم.

۴.فرضیه‌باری/نظریه‌باری تجربه و اصلاح‌پذیری:

ما با فرضیاتمان به سراغ تجربه می‌رویم یعنی بر روی جهان اطرافمان کار می‌کنیم و براساس تجربیاتمان فرضیاتمان را اصلاح می‌کنیم بنابراین؛ هر نوع مواجهه ما با تجربیات و جهان اساسا فرضیه‌بار است و ثانیا نظریات ما براساس تجربیات ما (که خصلت عملی دارند) اصلاح می‌شوند و باید بشوند.

• آغاز از باور کنونی: کاربرد فرضیه‌باری و اصلاح‌پذیری می‌گوید اگر هر تحقیقی فرضیه‌بار است پس اساسا نه تنها حق داریم بلکه چاره‌ای نداریم جز اینکه تحقیق را از باورها و فرضیات کنونی‌مان آغاز کنیم و تنها جایی که به ناسازگاری برخورد کردیم، آن‌ها را تغییر دهیم.

۵. اصل خطاپذیری:

هر باوری در معرض بازنگری عقلانی قرار دارد و هیچ باوری وجود ندارد که بتوان آن را نهایی قلمداد کرد.

• مسدود نکردن مسیر گفتگو: نتیجه‌ای از اصل خطاپذیری که می‌گوید بنابراین نباید با توسل به هیچ باوری، یعنی با فرض اینکه به باوری نهایی رسیدیم، مسیر گفتگو و تحقیق را مسدود کرد.
• نفی بداهت: نتیجه‌ای دیگر از اصل خطاپذیری که می‌گوید ازآنجا که هر باوری در معرض بازنگری عقلانی قرار دارد، هیچ باوری را نمی‌توان مسلّم و بدیهی فرض کرد.

 

کانال تلگرام

دربارهٔ جستار